Bebeklerin bulunduğu ortamın ısısı nasıl olmalıdır?
Bebeklerin fizyolojileri, vücut ısıları ve bu ısının kontrol mekanizmaları birbirinden farklıdır. Ayrıca ülkeler ve bölgeler arasında iklim ve ısı farkları mevcuttur. Bu nedenle tüm bebekleri kapsayacak ideal ortam ısısı tanımlamak zordur. Zamanında doğmuş sağlıklı bebekler için ortam ısısının 20-22 0C olması uygun görünmektedir. Zamanından önce doğmuş veya hasta bebekler farklı ortam ısısına ihtiyaç duyabilirler. Bu nedenle her bebek kendi şartları içinde değerlendirilmelidir.
Yüksek veya düşük ortam ısısı bebekleri nasıl etkiler?
Bebeğin bulunduğu ortam ısısının çok yüksek veya çok düşük olması önemli sağlık sorunlarına neden olabilir. Ebeveynler bir yandan ortam ısısının uygun olmasına, diğer yandan bebeğin ortam ısısına uygun olarak giydirilmesine dikkat etmelidir.
Yüksek ortam ısısının en önemli yan etkileri bebekte aşırı terleme, sıvı kaybı ve isilik gelişimidir. Sıcak ortamlarda bebekler daha fazla uyumaya eğilimli olurlar. Zor uyandırılma, isteksiz veya yetersiz beslenme ve kan şekeri düşüklüğü gibi problemler bu bebeklerde daha sıktır. Çalışmalar yüksek ortam ısısının ani bebek ölümü (beşik ölümü) riskinde artışa neden olduğunu göstermektedir.
Isınan havada nem oranı azalır. Kuru hava bebeklerin solunum yollarında kuruma, iç duvar mukozasında şişme ve solunum yollarında daralmaya neden olur. Sonuçta aşırı sıcak ortamda bebeğin nefes alması güçleşir.
Ortam ısısı düşük olduğunda bebekler genellikle huzursuzdur, derin uykuya dalamazlar ve rahat uyuyamazlar. Ayrıca bu bebeklerde aktivite ve emmede azalma, beslenme problemleri, kan şekeri düşüklüğü ve yeterli tartı alamama gibi sorunlar görülebilir.
Oda termometresi kullanmak yararlı mıdır?
Ortam ısısının takibi için bebeğin bulunduğu odada oda termometresi bulundurulması yararlıdır.
Ebeveynler bebeklerinin üşüyüp üşümediğini nasıl anlayabilirler?
Bebeğin vücut ısısı belirli aralıklarla kontrol edilmelidir. İlk aylarda anne ile bebeğin aynı odada bulunması bu kontrolleri kolaylaştırır.
Ebeveynler sıklıkla bebeklerinin üşümesinden endişelenirler. Bu amaçla el ve ayaklarına dokunarak bebeklerinin vücut ısısı hakkında karar vermeye çalışırlar. Bu sık yapılan bir hatadır. Bebeklerin el ve ayakları genellikle diğer vücut bölgelerine göre daha soğuktur ve bu durum normaldir. El ve ayakların ısısına göre karar verilmesi bebeğin üşüyor kabul edilip aşırı giydirilmesine neden olur. Bebeğin vücut ısısının kontrolü için en uygun bölgeler karın, boynun arka kısmı (ense) ve sırttır. Bu bölgelerden yapılan kontrolde vücut ısısının düşük olduğuna karar verildiğinde kıyafetleri bir kat artırılabilir. Aksine bebeğin cildi sıcak, nemli veya terli ise kıyafetleri bir kat azaltılabilir.
Bebeklerin vücut ısısını korumak için şapka, bere, örtü veya yorgan gibi aksesuarlar kullanılmalı mıdır?
Ortam ısısı uygun olmak koşulu ile sağlıklı bir bebeğe kapalı ortamlarda şapka, bere veya başlık takılmasına gerek yoktur.
Yatak örtüleri, battaniye ve yorganlar bebeğin başını kapatıp nefes almalarını güçleştirerek ani bebek ölümü riskinde artışa neden olabilirler. Bu risk bir yaş altında ve bebeğin hareketine engel olacak ağırlıktaki yorgan ve örtülerde en fazladır. Bu nedenle özellikle bir yaş altındaki bebeklerde vücut ısısının korunması için yorgan veya örtü kullanılması önerilmez. Ortam ısısı düşük olduğunda vücut ısısının korunması için bebek tulumları tercih edilebilir. Uygun ebatlarda tulumlar hem hareket kolaylığı sağlar hem de solunum yollarını kapatma riski düşüktür. Yatak örtüsü veya battaniye kullanılmak zorunda olunduğunda boğulma riskini azaltmak için omuzdan daha aşağıda kalacak şekilde örtülmesine ve ayak tarafından sabitlenmesine dikkat edilmelidir.
Vücut ısısının sabit olarak korunması için bebeğe giydirilen kıyafetler uygun seçilmelidir. Bebeğin vücuduna dar gelen kıyafetler ısı artışı ve terlemeye yol açarken, çok bol kıyafetler ısı kaybı ve üşümeye neden olabilir. Ayrıca iklim ve ortam ısısına bağlı olarak giydirilen kıyafetlerin üretildiği malzeme ve ısı geçirgenlik özelliğine de dikkat edilmelidir.
Ortam ısısısın düzenlenmesi için bebek odasında ısıtıcı ve soğutucular kullanılabilir mi?
Çok sıcak günlerde bebeğin bulunduğu odada perde ve panjurlar kapatılıp bir pencere açılarak ortam serinletilebilir. Ortam ısısı yüksek olduğunda odayı soğutmak ve havalandırmak için klima veya fan kullanılabilir. Bu durumda cihazdan gelen havanın doğrudan bebeğin üzerine gelmemesine dikkat edilmelidir. Bebek karyolasının çevresindeki örtüler sıcak havanın karyola içerisinde hapsolmasına neden olabilir. Bu nedenle bebek karyolasının kenarında sadece korkuluk bulunmasına veya varsa karyola kenarlarını kapatan örtünün hava geçirir özellikte olmasına dikkat edilmelidir.
Ortam ısısı düşük olduğunda bebek karyolasından uzak olmak koşulu ile radyatör veya ısıtıcılar ile bebeğin bulunduğu oda ısıtılabilir. Ancak bebek yatağına asla sıcak su şişesi veya elektrikli battaniye koyulmamalıdır.
Bebeğin bulunduğu ortamın nem oranı nasıl olmalıdır?
Bebek odasının nem oranının %50 (45-55) civarında olması önerilir. Oda havasının aşırı kuru olduğu durumlarda nem oranını artırmak için ısıtıcı veya radyatör üzerine su kabı veya ıslak havlu koyulabilir. Aşırı nem bazı sorunlara neden olacağından özel durumlar dışında buhar makinelerinin kullanımı önerilmez.
Doç. Dr. M. Şükrü PAKSU
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Çocuk Yoğun Bakım Uzmanı